1 juni 2022 – Over de luchtkwaliteit in Utrecht Zuidwest hoor of lees je eigenlijk niet heel veel. Toch wordt er het nodige over luchtkwaliteit én over luchtverontreiniging gecommuniceerd en gepubliceerd, maar ja… waar? De Zuidwester zocht en vond na het nodige speurwerk best heel wat informatie alleen werd niet echt duidelijkheid wat die informatie precies zegt! Hoe is het met de luchtkwaliteit en wie doet er wat aan?
Dat luchtverontreiniging slecht is voor je gezondheid hoeven wij niemand meer uit te leggen. Het is een belangrijke oorzaak van gezondheidsverlies. In de provincie Utrecht draagt luchtverontreiniging circa 3,8 procent bij aan de totale ziektelast. Dit Milieugezondheidsrisico (MGR) geeft een indicatie van de milieukwaliteit vanuit een gezondheidskundig perspectief. De provincie Utrecht maakt daarom elk jaar een Rapportage Luchtkwaliteit. Die rapportage geeft aan wat de luchtkwaliteit was, of er (dreigende) normoverschrijdingen waren, hoe groot de blootstelling was aan luchtverontreiniging en wat de prognose is voor de toekomst. Er wordt gerapporteerd over fijnstof, de fijnere fractie van fijnstof en stikstofdioxide. Daarnaast wordt stilgestaan bij het proces om de luchtkwaliteit samen met betrokken partners verder te verbeteren en toe te werken naar de advieswaarden van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO).
Bij het creëren van een gezonde leefomgeving spelen vele omgevingsfactoren een rol. Een samenhangende aanpak is nodig om deze factoren te beïnvloeden, waarbij meer effect te verwachten is als er combinaties van maatregelen worden ingezet. Het RIVM geeft adviezen over een gezondere leefomgeving voor onder andere de gemeente Utrecht. Daarbij gaat het om de invloed van milieufactoren en de fysieke en sociale leefomgeving op gezondheid, (on)gezond gedrag en deelname aan de samenleving. Het RIVM stelt combinaties voor van maatregelen voor een gezonde leefomgeving voor elke Utrechtse wijk: GO! Utrecht, met voorstellen voor maatregelen aan de gemeente die risico’s voor de gezondheid van Utrechtse inwoners op een effectieve manier verkleinen of de gezondheid van inwoners bevorderen. Per wijk worden maatregelen voorgesteld die inhaken op de kansrijke thema’s van die wijk.
FIJNSTOF
Uiteraard wordt ook in Zuidwest stilgestaan bij de luchtkwaliteit. Moeizaam weliswaar, want luchtvervuiling blijft niet hangen bij de bron, maar wordt door de wind verdund en verspreid en houdt zich dus niet aan gemeente-, provincie- of zelfs landsgrenzen. De (inter)nationale luchtverontreiniging bepaalt voor een belangrijk deel hoe hoog lokale concentraties fijnstof zijn. De invloed van lokale bronnen is zelfs relatief klein, maar verkeer is verantwoordelijk voor bijna driekwart van de stikstofdioxide-uitstoot in de provincie. Dichtbij een drukke weg is de concentratie hoog en op grotere afstand van die weg daalt de concentratie snel. Kanaleneiland, Transwijk en de Merwedekanaalzone hebben te maken met behoorlijk wat verkeersdrukte rondom, zoals op de A12 in het zuiden, de A2 in het westen, de Beneluxlaan en de Europalaan dwars door het gebied én de Martin Luther Kinglaan in het noorden. Allemaal drukke routes met dus flink wat uitstoot van uitlaatgassen, de grootste bron van vervuiling in de wijk!
HOE METEN ZE?
Kracht van Utrecht is bijzonder kritisch over hoe de luchtvervuiling wordt gemeten en de schade die ingeademde lucht aanricht bij omwonenden. Rijkswaterstaat beperkt die schade of gevolgen namelijk enigszins door het met een metingsmodel te koppelen aan de Europese normen voor luchtverontreiniging. Maar zelfs als daaraan wordt voldaan sterven er in Utrecht dagelijks een of twee mensen aan de gevolgen van luchtvervuiling door verkeer. Dat lijkt er volgens Kracht van Utrecht echter minder toe te doen, maar toerekenen naar de Europese norm en zo vaststellen dat de luchtvervuiling aan die norm voldoet, voorkomt dat er maatregelen getroffen (moeten) worden om de gezondheid van bewoners te beschermen. Het doet er in het gehanteerde Nederlandse systeem niet toe of de werkelijke luchtvervuiling aan de norm voldoet; als het model maar uitrekent dat de lucht schoon genoeg is. Een ietwat ingewikkeld verhaal, dat wordt toegelicht op de website van Kracht van Utrecht! De vraag blijft dus eigenlijk gewoon: ‘Wie doet er wat aan?’
